Dodatek osłonowy

Informacja dotycząca dodatku osłonowego na dzień 26 stycznia 2022 roku.

W dniu 25 stycznia 2022 roku Ministerstwo Klimatu i Środowiska udostępniło poradnik dla samorządów w którym pojawiło się wiele wyjaśnień istotnych dla beneficjentów programu dotyczącego przyznania dodatku osłonowego. Ustawa o dodatku osłonowym która weszła w życie 4 stycznia 2022 roku nałożyła na gminy zasady, tryb przyznawania, ustalania wysokości i wypłacania dodatku. W Gminie Szydłowiec zadanie to realizowane jest przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. W trakcie przyjmowania wniosków pojawiło się wiele budzących wątpliwości istotnych dla wnioskodawców zapisów, na które ustawa nie dawała jednoznacznej odpowiedzi, a ich różna interpretacja (również przez pracowników realizujących zadanie, także w naszym Ośrodku) dawała możliwości niewłaściwego wypełniania wniosku o dodatek osłonowy, a co za tym idzie ustalenia i wypłacenia nieprawidłowej jego wysokości. Należy w tym miejscu nadmienić, że na stronie Ministerstwa Klimatu i Środowiska tj. https://www.gov.pl/web/klimat/pytania-i-odpowiedzi-dodatek-oslonowy dostępne były odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania na temat dodatku osłonowego. Wspomniany na wstępie poradnik dla samorządów zawiera uzupełnienie tych odpowiedzi nie tylko dla beneficjentów programu, ale również pracowników go obsługujących. Z tych istotnych dla osób składających wniosek o dodatek osłonowy należy wyjaśnić kilka. Zostały one poszeregowane i przedstawione poniżej.

Podstawowe informacje
• Dodatek osłonowy przysługuje wyłącznie osobom, które spełniają kryteria dochodowe oraz wpisują się w definicję gospodarstwa domowego jednoosobowego lub wieloosobowego. Nie jest planowane poszerzenie zakresu beneficjentów dodatku o inne źródła ogrzewania.
• Jedyną przesłanką nabycia prawa do dodatku osłonowego są dochody gospodarstwa domowego w przeliczeniu na członka rodziny, które mieszczą się poniżej przyjętego w ustawie progu. Prawo do tego dodatku nie zależy od własności czy innego tytułu prawnego do nieruchomości.
• Wysokość dodatku zależy od liczby członków rodziny (im wyższa liczba członków rodziny, tym wyższy dodatek) oraz źródła ogrzewania (dla rodzin wykorzystujących do ogrzewania źródła węglowe należy się dodatek w podwyższonej wysokości).

Skład gospodarstwa domowego
Gospodarstwo domowe jednoosobowe a wieloosobowe
• Gospodarstwo domowe tworzą:
• 1) osoba fizyczna, składająca wniosek o wypłatę dodatku osłonowego, samotnie zamieszkująca i gospodarująca (gospodarstwo domowe jednoosobowe), albo
• 2) osoba fizyczna, składająca wniosek o wypłatę dodatku osłonowego, oraz osoby z nią spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie z nią zamieszkujące i gospodarujące (gospodarstwo domowe wieloosobowe).
• Ww. definicja gospodarstwa domowego wynika z art. 2 ust. 14 ustawy o dodatku osłonowym, który odsyła nas do art. 411 ust. 10j ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska.
• Aby móc stwierdzić, że wskazane we wniosku osoby prowadzą gospodarstwo domowe wieloosobowe, muszą one wspólnie zamieszkiwać, gospodarować (np. wykonywać wspólnie obowiązki domowe, ponosić wspólnie koszty utrzymania tego gospodarstwa itd.) oraz pozostawać w faktycznym związku (współdziałać w celu zaspokojenia wspólnych potrzeb życiowych).

Kto może złożyć wniosek o dodatek osłonowy? Kto może być członkiem gospodarstwa domowego?
• W przypadku gdy wniosek o wypłatę dodatku osłonowego dla gospodarstwa domowego wieloosobowego złożyła więcej niż jedna osoba, dodatek ten przyznawany jest wnioskodawcy, który złożył taki wniosek jako pierwszy (zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o dodatku osłonowym).
• Nie wyklucza to możliwości przyznania dodatku osłonowego więcej niż jednemu mieszkańcowi danego budynku. Jeden budynek może bowiem być zamieszkiwany przez więcej niż jedno gospodarstwo domowe (zarówno wieloosobowe, jak i jednoosobowe). Kwestia ta jest ustalana na podstawie wskazanych wyżej kryteriów (wspólne zamieszkiwanie, gospodarowanie, pozostawanie w faktycznym związku).
• Istotne jest, że jedna osoba może wchodzić w skład tylko jednego gospodarstwa domowego (zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy o dodatku osłonowym). W związku z tym, jedna osoba nie może wchodzić w skład kilku gospodarstw domowych – np. jedno dziecko może zostać wpisane jako członek tylko jednego gospodarstwa domowego.

Co gdy zajdą zmiany w składzie gospodarstwa domowego po dniu złożenia wniosku?
Skład członków gospodarstwa domowego wskazywany jest na dzień składania wniosku. W związku z powyższym, późniejsze narodziny dziecka lub śmierć jednego z członków gospodarstwa czy inne zmiany w zakresie liczby członków gospodarstwa domowego nie mają wpływu na wysokość dodatku osłonowego.

Dodatek osłonowy a najem
Najem mieszkania (odpłatny, nieodpłatny) nie wyklucza możliwości ubiegania się o dodatek osłonowy w danej gminie w przypadku, gdy zamieszkiwanie w wynajmowanym mieszkaniu na terenie danej gminy wiąże się z zaspokajaniem codziennych potrzeb życiowych danej osoby w mieszkaniu faktycznie zajmowanym, stanowiącym centrum życia domowego w danym okresie, a w szczególności nocowania, stołowania się i wypoczynku po pracy czy nauce. Istotne w tym przypadku jest wykazanie faktycznego zamieszkiwania w danym miejscu – na obszarze gminy, do której składa się wniosek o wypłatę dodatku osłonowego.

Członkowie gospodarstwa przebywający czasowo poza miejscem zamieszkania
W zakresie członków gospodarstwa domowego przebywających z jakichś przyczyn poza tym gospodarstwem (np. za granicą), ale nadal wchodzących w jego skład, wnioskodawca może wskazać ich we wniosku. Czas pobytu członków gospodarstwa poza miejscem zamieszkania nie ma znaczenia.

Dochód gospodarstwa domowego
Który rok należy brać pod uwagę przy wyliczaniu dochodu?
Dochody stanowiące podstawę ustalenia przeciętnego miesięcznego dochodu gospodarstwa domowego wnioskodawcy są uzależnione od terminu składania wniosku. Wysokość przeciętnego miesięcznego dochodu jest ustalana na podstawie dochodów osiągniętych w:

• 2020 r. – w przypadku wniosku złożonego w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 31 lipca 2022 r.,
• 2021 r. – w przypadku wniosku złożonego w okresie od dnia 1 sierpnia 2022 r. do dnia 31 października 2022 r.)

Powyższe wynika z art. 2 ust. 14 ustawy o dodatku osłonowym, który odsyła do art. 411 ust. 10j-10o oraz 10r POŚ.
Należy zaznaczyć, iż możliwe jest niewykazanie żadnego dochodu. Ustawa o dodatku osłonowym w art. 2 ust. 1 pkt 1 wskazuje jedynie górne granice osiągniętego dochodu.
Jeżeli dana osoba nie kwalifikuje się do przyznania dodatku osłonowego na podstawie dochodu za 2020 r., ale kwalifikuje się na podstawie dochodu za 2021 r. i ponownie złoży wniosek, dodatek ten może zostać przyznany.

Kwoty netto czy brutto?
Podstawowym założeniem dodatku osłonowego było objęcie nim dużej liczby beneficjentów. Dlatego jako podstawę do stwierdzenia prawa do dodatku przyjęto w uproszczeniu dochód, osiągany „na rękę” czyli „netto”. Szczegółowe zasady w tym zakresie określone są w ustawie o świadczeniach rodzinnych.
Zgodnie z ust. 10m: Do ustalania wysokości przeciętnego miesięcznego dochodu, o którym mowa w ust. 10g, z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne stosuje się odpowiednio przepis art. 5 ust. 7a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.

Jak obliczać dochód?
Wysokość dochodów gospodarstwa domowego ustalana będzie na podstawie definicji dochodu określonej w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 111, z 2021 r. poz. 1162, 1981, 2105.) Zgodnie z tą definicją dochód oznacza, po odliczeniu kwot alimentów świadczonych na rzecz innych osób:
a) przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1387, z późn. zm.2) ), pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne,
b) dochód z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
c) inne enumeratywnie wskazane dochody niepodlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Należy zauważyć, że 13 i 14 emerytura są uwzględniane przy wyliczaniu przeciętnego miesięcznego dochodu uprawniającego do dodatku osłonowego. 

Kto może uzyskać dodatek osłonowy w podwyższonej kwocie?
O dodatek osłonowy w podwyższonej kwocie (zgodnie z obowiązującym brzmieniem art. 2 ust. 6 ustawy o dodatku osłonowym) może ubiegać się wnioskodawca spełniający jednocześnie następujące przesłanki:
1) korzysta z jednego z wymienionych we wniosku (oraz ustawie) źródeł ogrzewania;
2) wskazane przez niego źródło jest głównym źródłem ogrzewania;
3) wskazane źródło ogrzewania jest zasilane węglem lub paliwami węglopochodnymi;
4) został uzyskany wpis do CEEB.
W przypadku gdy, którakolwiek z powyższych przesłanek nie została spełniona (np. nie uzyskano wpisu do CEEB; budynek korzysta z ciepła z sieci ciepłowniczej; budynek ogrzewany jest drewnem, pelletem, gazem etc.), wniosek o przyznanie dodatku osłonowego powinien być rozpatrywany pod kątem ewentualnego przyznania kwoty dodatku osłonowego w podstawowych wysokościach (wskazanych w art. 2 ust. 5 ustawy o dodatku osłonowym).

Weryfikacja prawdziwości danych dotyczących źródeł ogrzewania
W zakresie prawdziwości danych zawartych we wniosku (np. używanie jednego z wymienionych we wniosku i ustawie źródeł ogrzewania jako głównego źródła ogrzewania; zasilane tego źródła ogrzewania węglem lub paliwami węglopochodnymi) należy mieć na uwadze, że oświadczenia wnioskodawcy zawarte we wniosku składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Wpis do CEEB a własność źródła ogrzewania
Wpis do CEEB rozpatrujemy w kontekście adresu budynku zamieszkiwanego przez gospodarstwo domowe, którego członek wnioskuje o dodatek osłonowy. Nie jest istotne, kto jest właścicielem źródła ogrzewania (właścicielem nieruchomości) i kto dokonał zgłoszenia w CEEB. Istotne jest faktyczne korzystanie przez wnioskodawcę i jego gospodarstwo domowe z danego źródła ogrzewania wpisanego do CEEB.
W przypadku gdy pod jednym adresem funkcjonuje kilka gospodarstw domowych, podwyższony dodatek osłonowy może przysługiwać każdemu z tych gospodarstw domowych (o ile pozostałe kryteria również zostaną spełnione, tj. w szczególności osoba do tego zobowiązana dokonała odpowiedniego zgłoszenia, dzięki czemu źródło zostało wpisane do CEEB).
Jednocześnie gmina nie ma wpływu na relacje wnioskodawca – właściciel/zarządca nieruchomości dotyczącą decyzji o złożeniu wniosku do CEEB – gmina ocenia stan faktyczny na dzień złożenia wniosku.
Składanie deklaracji do CEEB rozpoczęło się 1 lipca 2021 r. Od tego dnia właściciel lub zarządca budynku, w którym źródła ciepła zostały uruchomione po raz pierwszy przed dniem 1 lipca 2021 r., ma czas do 30 czerwca 2022 r. na ich zgłoszenie do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków.
W przypadku budynku, w którym źródło ciepła zostało uruchomione po dniu 1 lipca 2021 r. – termin na złożenie deklaracji wynosi 14 dni od momentu jego uruchomienia.
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta wprowadza do ewidencji dane i informacje zawarte w deklaracji z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego obsługującego ewidencję w terminie 30 dni od dnia otrzymania deklaracji w postaci pisemnej w przypadku nowo uruchomionych (tj. po 1 lipca 2021 r.) źródeł ciepła lub spalania paliw. W przypadku  źródeł ciepła lub spalania paliw uruchomionych przed 1 lipca 2021 r., termin ten wynosi 6 miesięcy od dnia otrzymania przez gminę deklaracji w postaci pisemnej.
Zgodnie z powyższym, gmina ma 6 miesięcy na dokonanie wpisu do CEEB jedynie w przypadku źródeł ciepła uruchomionych do 1 lipca 2021 r. W zakresie nowych źródeł ogrzewania (uruchomionych po 1 lipca 2021 r.), gmina ma miesiąc na dokonanie wpisu do CEEB. Przy składaniu wniosku elektronicznie, wpis uzyskiwany jest natychmiastowo. Dodatkowo, termin na składanie wniosków o wypłatę dodatku osłonowego upływa 31 października 2022 r.

Sposób składania wniosku o wypłatę dodatku osłonowego
Wniosek o wypłatę dodatku osłonowego składa się na piśmie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Wniosek elektroniczny (który musi być opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub uwierzytelniony z wykorzystaniem profilu zaufanego) należy wysłać na adres e-mail gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej ten wniosek
Zgodnie z art. 1 ust. 16 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym, wniosek o wypłatę dodatku osłonowego składa się na piśmie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. z 2020 r. poz. 344), czyli opatrując wniosek kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub uwierzytelniając go z wykorzystaniem profilu zaufanego.
Jednocześnie MKiŚ informuje, iż wniosek będzie można również złożyć za pośrednictwem platformy e-PUAP (wzór wniosku niebawem zostanie do niej wprowadzony). Analizowana jest również możliwość wprowadzenia składania wniosków przez platformę empatia.

Terminy
Wnioski złożone do 31 stycznia 2022 r. realizowane są przez gminy w terminie do 31 marca 2022 r. Wnioski złożone po tym terminie realizowane są niezwłocznie, stosownie do możliwości technicznych, jakimi dysponuje gmina, jednak najpóźniej do 2 grudnia 2022 r. Wnioski mogą być składane w terminie do 31 października 2022 r. (co zostało określone w art. 2 ust. 8 ustawy o dodatku osłonowym).
Beneficjenci, którzy złożą wnioski po 31 stycznia br., otrzymają świadczenie w formie jednorazowej wypłaty, jednak może ona być zrealizowana nawet do 2 grudnia br. (jest to termin końcowy wypłaty dodatku osłonowego). Tempo wypłaty dodatków osłonowych będzie zależało od sytuacji poszczególnych gmin – od liczby złożonych tam wniosków oraz czasu niezbędnego na ich obsługę, w tym na przeprowadzenie procesu weryfikacji, a także ilości środków w każdym kwartale. Zatem należy zwrócić uwagę, że termin „niezwłocznie” nie znaczy „natychmiast”.

Zgodnie z orzecznictwem sądów powszechnych, termin niezwłocznie nie jest równoważny z koniecznością natychmiastowej wypłaty świadczenia, oznacza on obowiązek wypłaty świadczenia bez zbędnej zwłoki. Wobec tego, w przypadku gdy wypłata dodatku jest niemożliwa np. z uwagi na brak środków przeznaczonych na ten cel w danym kwartale, organ wstrzymuje wypłatę do czasu otrzymania środków. Wypłata dodatku osłonowego powinna być realizowana w najszybszych możliwych terminach, nie obliguje jednak organów do natychmiastowej wypłaty.

Nienależnie pobrane świadczenia
Osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu.
Wynika to z art. 2 ust. 15 ustawy o dodatku osłonowym, który odsyła do art. 30 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Katalog świadczeń uznanych za nienależnie pobrane świadczenia oraz sposób postępowania w przypadku wystąpienia takiej sytuacji również został szczegółowo wskazany w powyższym przepisie.

Bardzo istotną informacją jest to, że wnioski o dodatek osłonowy można składać do 31 października 2022 roku. Dopiero po tej dacie złożone wnioski zostaną pozostawione bez rozpatrzenia. Zainteresowanie programem jest bardzo duże, świadczy o tym ilość złożonych w tut. Ośrodku wniosków. W związku z tym, że ustawa przewiduje długi okres na złożenie wniosku nie powinno być żadnych problemów ich złożenia oraz przyjęcia. Ponadto biorąc pod uwagę stan epidemii w Polsce (również na terenie naszej Gminy) oraz wysoką liczbę osób zakażonych kierownictwo Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szydłowcu zwraca się z uprzejmą prośbą o szczególne zachowanie w budynku Ośrodka zasad bezpieczeństwa tj. limitu osób, odległości i maseczek.

Krzysztof Kisiel
Dyrektor Miejskiego
Ośrodka Pomocy Społecznej w Szydłowcu